بستر تاریخى مفاهیمِ سیاسى ـ اجتماعى حادثه ى کربلا

در این نوشتار با بررسى واژه هاى به کار رفته در حادثه ى عاشورا و پى گیرى سابقه ى تاریخى آنها کوشش شده است بستر وقوع این حادثه و زمینه هاى آن شناسایى شود. با ره گیرىِ مفاهیمِ استفاده شده در این حادثه و بیان پیشینه ى تاریخى آنها مشخص مى شود، که حادثه ى کربلا صرفاً یک حادثه ى نظامى نبوده و یک باره به وقوع نپیوسته است، بلکه به نحوى امتداد اختلافات و درگیرهاى گذشته است. تمایز افکار و عقاید دو طرف از خلال بررسىِ معناى نهفته در واژه هاى به کار رفته و روشن ساختن مراد کاربران آنها مشخص گردیده است. در این مقال با بررسى واژه هاى شیعه ى على، شیعه ى عثمان و دین على و دین عثمان نشان داده ایم که حادثه ى عاشورا نقطه ى عطفى براى تمایز شیعیان اعتقادى از دیگر گروه ها بوده است و با بررسى واژه هاى سنّت و بدعت، و امام، وصى و ذریه به پشتوانه ى اعتقادى این دو جریان پرداخته و در ادامه با بررسى واژه هاى مربوط به فرمان بردارى، همچون: سمع، طاعت، خروج، عصیان و فتنه، به انحرافى که به نفع قدرتمندان در برداشت از این واژه ها راه یافته اشاره کرده ایم. در پایان با بررسىِ مفاهیمى هم چون: ذمه، ثار، نصر و صله ى رحم روشن کرده ایم که جامعه ى اسلامى پس از پیامبر به سوى ارزش هاى دوره ى جاهلى گام برداشته و این کلمات را نه در معناى تغییر یافته ى دوره ى اسلامى، بلکه در همان معناى سابق به کار برده است.